Het gebeurt vaak in een onbewaakt moment. Op een drempel of een ongelijke stoep, tijdens het sporten, bij een ongelukkige val of landing na een sprong. Plotseling kantelt je voet te ver naar binnen of naar buiten. Het gevolg is een verstuikte (ook wel: verzwikte) enkel. In dit artikel lees je meer over een enkelverstuiking.
Wat is een verstuikte enkel precies?
Staan is pijnlijk en lopen gaat moeilijk. Je enkel wordt verstevigd door een gewrichtskapsel, pezen en meerdere enkelbanden. Deze lopen langs de binnen- en buitenkant van het gewricht. Bij een verstuiking gaat het meestal om de banden aan de buitenkant van de enkel. De enkelbanden rekken uit waarbij kleine scheurtjes ontstaan. Soms voel je daadwerkelijk dat er iets knapt of scheurt op het moment dat je de enkel verstuikt. Bloedvaatjes gaan gemakkelijk stuk waardoor de enkel dik en blauw wordt.
Na een enkelbandblessure kunnen de klachten aanhouden en chronisch worden. Je enkel blijft dan pijnlijk en instabiel, waardoor je het gevoel of de angst heeft om weer door je enkel te zakken of regelmatig te zwikken. En dat vergroot de kans op een nieuwe blessure. Langdurige klachten leiden tot afname van kracht en een verminderde coördinatie en – na verloop van tijd – minder uithoudingsvermogen. Dit zorgt voor problemen bij je dagelijkse activiteiten. Goede adviezen en een gerichte behandeling verkleinen de kans op chronische klachten.
Wat kun je zelf doen?
Als je een enkel verstuikt, begin dan zo snel mogelijk met koelen, liefst nog met de schoen aan. Daarna zijn er verschillende manieren om de zwelling te beperken namelijk:
Medische hulp
Direct na de verstuiking probeer dan de zwelling tegen te gaan door te koelen, bij voorkeur gedurende 15 tot 20 minuten met koud stromend water of met ijs. Breng dit ijs niet direct op de huid aan maar bijvoorbeeld in een washandje of gewikkeld in een katoenen handdoek om te voorkomen dat de huid bevriest. Herhaal het koelen vier tot vijf keer. Kan je na het koelen nog steeds niet steunen op de geblesseerde enkel of heb je flinke pijn? Ga dan naar je huisarts, fysiotherapeut of de afdeling Spoedeisende Hulp van een ziekenhuis.
Rust
Als je enkel toch dik en pijnlijk is geworden, is een korte tijd rust het beste. Loop zo min mogelijk tot de ergste zwelling weg is. Je enkel geneest sneller als je hem regelmatig beweegt, bijvoorbeeld door rondjes te draaien met de tenen of de voet. Dit bevordert de doorbloeding, dringt de zwelling terug en voorkomt stijfheid. Verder is het belangrijk om de voet in de eerste dagen na het letsel zo mogelijk hoog te leggen. Ook dit vermindert de zwelling. Hoe voorkom je in de toekomst een verstuikte enkel? Je neemt enkele voorzorgsmaatregelen. Draag in de eerste plaats goed passende schoenen. Je kunt je onderbuikspieren trainen. En je kunt tape of (nog beter) een brace dragen bij met name risicovolle sporten, zoals zaal- en contactsporten. Beperk echter het gebruik ervan bijvoorbeeld tot wedstrijden. Tot slot een mogelijk misverstand: het dragen van een zwachtel geeft geen bescherming tegen verstuiking.
Behandelen van een verstuikte enkel
Bij een lichte tot matige verstuiking van de enkel is het vooral van belang om de zwelling en pijn te bestrijden. Meestal krijg je het advies een zwachtel of een elastische kous te dragen.
Ernstige verstuiking
Bij een zwaardere blessure kan meer ondersteuning nodig zijn in de vorm van bijvoorbeeld tape, een brace of een spalk. Een eventuele breuk in het bot kan op advies van een arts met een röntgenfoto of scan uitgesloten worden. Bij een ernstige verstuiking kan kortdurend een gipsverband nodig zijn gevolgd door een tapeverband gedurende enkele weken of, in bijzondere situaties, een operatie.
Medicijnen
Als het nodig is, kan een arts een ontstekings-remmend en/of pijnstillend middel voorschrijven om een eventuele ontsteking en de pijn tegen te gaan.
Hoe verloopt het herstel?
Als je een paar dagen na de ‘misstap’ weer gewoon op je enkel kunt staan en in staat bent om te lopen, kun je ervan uitgaan dat je een lichte verstuiking had en het herstel voorspoedig verloopt. In principe kun je de enkel belasten tijdens de gewone dagelijkse bezigheden. In de meeste gevallen van verstuiking loop je binnen één tot twee weken weer normaal en, afhankelijk van wat voor werk je doet, weer aan de slag. Vrijwel iedereen kan zes tot acht weken na een enkelbandblessure weer normaal functioneren en na acht tot twaalf weken weer sporten.
Complicaties
Complicaties komen gelukkig weinig voor. Abnormale verschijnselen zijn erge, steeds toenemende pijn, erge stijfheid, grote instabiliteit of het gevoel dat het gewricht blokkeert. In deze gevallen kun je beter overleggen met je arts of uw fysiotherapeut.
Bescherming
Het is verstandig om twee tot drie weken helemaal niet te sporten en daar pas weer mee te beginnen als de pijn- en zwikklachten weg zijn. Het is aan te raden om, afhankelijk van het soort sport, dan een tijdje gebruik te maken van een zwachtel of (bij voorkeur) een brace om de enkel te beschermen. Het is de bedoeling dat je op den duur weer zonder kunt. Een fysiotherapeut kan je adviseren hoe je de enkel in je situatie het beste kunt belasten en beschermen.
Wat kan de fysio voor je betekenen?
Behandeling en begeleiding door een fysiotherapeut zijn nodig als je klachten blijft houden en je enkel nog niet kunt belasten zoals voor de blessure. Ook met chronische klachten kun je bij de fysiotherapeut terecht.
In eerste instantie bekijkt de fysiotherapeut de aard en ernst van je enkelbandletsel en geeft hij aan hoe het verwachte herstel eruit zal zien. Ook geeft de fysiotherapeut voorlichting, adviezen en oefeningen. Hij begeleidt het herstelproces en leert je, wanneer nodig, hoe je een tape, bandage of brace moet gebruiken. Als je de enkel niet kunt belasten zoals je zou willen, bijvoorbeeld voor je werk of hobby’s, stelt de fysiotherapeut in goed overleg met je een behandel-/trainingsprogramma op dat afgestemd is op je persoonlijke situatie. Het uiteindelijke doel is dat je weer alles kunt doen met jouw enkel wat jou ook vóór de blessure kon, inclusief sport.
Het moment dat je weer aan het werk gaat of kunt gaan sporten, al dan niet op uw oude niveau, bepaal je meestal in overleg met de fysiotherapeut of arts.
Chronische klachten
Ook bij chronische enkelklachten geeft de fysiotherapeut jouw inzicht in de aard en ernst van de enkelband blessure en het te verwachten herstel. Uiteraard zijn voorlichting, advies en oefeningen afgestemd op jouw situatie. Evenals de behandeling en de begeleiding bij eventueel gebruik van tape, bandage of brace.
Een verzwikte enkel is vaak het gevolg van verkeerd stappen. Het is belangrijk dat je de enkel gelijk koelt met ijs of koud water. Heb je na het koelen nog last van hevige pijn neem dan contact op met de eerste hulp of uw huisarts. In de meeste gevallen loop je binnen één tot twee weken normaal, wel is het belangrijk dat je de enkel zo min mogelijk belast in deze periode. Mocht het ernstiger zijn dan kan je bij een fysiotherapeut terecht voor adviezen en oefeningen. Op deze manier ben je zo weer beter.
